Blake Snyder'ın "Save the Cat" Metodu: Gişe Başarısı Odaklı Yapı
Bu metot, özellikle Hollywood'da büyük etki yaratmış, gişe başarısını hedefleyen, oldukça reçete odaklı bir yapı sunar.
Bu metodun temel felsefesi, başarılı filmlerin tesadüfen ortaya çıkmadığı, hepsinin altında yatan, seyircinin beklentilerini karşılayan ve duygusal olarak tatmin eden belirli bir yapısal ritim ve olay örgüsü noktaları ("beats") olduğudur. Snyder, bu yapıyı analiz ederek 15 adıma bölmüştür.
Metodun Temel Kavramları
Meşhur 15 adımlık "Beat Sheet" (Ritim Şeması) listesine geçmeden önce, Snyder'ın popülerleştirdiği birkaç temel kavramı anlamak önemlidir:
-
"Save the Cat!" (Kediyi Kurtar!) Anı: Metoda adını veren bu kavram, filmin başlarında, ana karakterin (protagonist) sempatik ve seyirci tarafından sevilebilir olduğunu kanıtlamak için yaptığı küçük, iyi niyetli bir eylemdir. Bu, kelimenin tam anlamıyla bir kediyi ağaçtan indirmek olabilir veya mecazi olarak birine yardım etmek, adil bir davranışta bulunmak gibi bir şey olabilir. Amaç: Seyircinin filmin geri kalanında bu karakteri önemsemesini ve onun tarafını tutmasını sağlamaktır.
-
Mükemmel Logline: Snyder'a göre her şey iyi bir fikir ve bunu özetleyen bir "logline" (tek cümlelik özet) ile başlar. Onun formülüne göre iyi bir logline, ironi içermeli ve filmin tamamını, potansiyelini ve kitlesini tek bir çekici cümlede özetlemelidir.
-
Snyder'ın 10 Türü: Snyder, geleneksel tür (Korku, Komedi, Dram) sınıflandırması yerine, olay örgüsünün mekaniğine dayalı 10 farklı "hikaye türü" tanımlar. Bunlar "Evdeki Canavar" (Jaws, Alien), "Altın Post" (Star Wars, Yüzüklerin Efendisi), "Baş Belası Adam" (Die Hard, The Fugitive) gibi şablonlardır ve her birinin kendi kuralları ve ritimleri vardır.
Bu metot, özellikle Hollywood'da büyük etki yaratmış, gişe başarısını hedefleyen, oldukça reçete odaklı bir yapı sunar.
Bu metodun temel felsefesi, başarılı filmlerin tesadüfen ortaya çıkmadığı, hepsinin altında yatan, seyircinin beklentilerini karşılayan ve duygusal olarak tatmin eden belirli bir yapısal ritim ve olay örgüsü noktaları ("beats") olduğudur. Snyder, bu yapıyı analiz ederek 15 adıma bölmüştür.
Metodun Temel Kavramları
Meşhur 15 adımlık "Beat Sheet" (Ritim Şeması) listesine geçmeden önce, Snyder'ın popülerleştirdiği birkaç temel kavramı anlamak önemlidir:
-
"Save the Cat!" (Kediyi Kurtar!) Anı: Metoda adını veren bu kavram, filmin başlarında, ana karakterin (protagonist) sempatik ve seyirci tarafından sevilebilir olduğunu kanıtlamak için yaptığı küçük, iyi niyetli bir eylemdir. Bu, kelimenin tam anlamıyla bir kediyi ağaçtan indirmek olabilir veya mecazi olarak birine yardım etmek, adil bir davranışta bulunmak gibi bir şey olabilir. Amaç: Seyircinin filmin geri kalanında bu karakteri önemsemesini ve onun tarafını tutmasını sağlamaktır.
-
Mükemmel Logline: Snyder'a göre her şey iyi bir fikir ve bunu özetleyen bir "logline" (tek cümlelik özet) ile başlar. Onun formülüne göre iyi bir logline, ironi içermeli ve filmin tamamını, potansiyelini ve kitlesini tek bir çekici cümlede özetlemelidir.
-
Snyder'ın 10 Türü: Snyder, geleneksel tür (Korku, Komedi, Dram) sınıflandırması yerine, olay örgüsünün mekaniğine dayalı 10 farklı "hikaye türü" tanımlar. Bunlar "Evdeki Canavar" (Jaws, Alien), "Altın Post" (Star Wars, Yüzüklerin Efendisi), "Baş Belası Adam" (Die Hard, The Fugitive) gibi şablonlardır ve her birinin kendi kuralları ve ritimleri vardır.
Blake Snyder'ın 15 Adımlık Ritim Şeması (The Beat Sheet)
Snyder, 110 sayfalık bir senaryoyu temel alarak bu 15 adımın hangi sayfalarda olması gerektiğine dair oldukça spesifik bir harita sunar.
PERDE 1
-
Açılış Sahnesi (Opening Image - Sayfa 1): Filmin tonunu, türünü ve ana karakterin başlangıçtaki durumunu yansıtan tek bir görsel veya sahne. Filmin "önce" fotoğrafıdır.
-
Tema Belirtilir (Theme Stated - Sayfa 5): Genellikle bir yan karakter, ana karaktere filmin ana temasını veya karakterin öğrenmesi gereken dersi üstü kapalı bir şekilde söyler. ("Para her şey değildir," "Aşk için risk almaya değer" gibi.)
-
Kurulum (Set-up - Sayfa 1-10): Ana karakterin normal dünyasını, kusurlarını ("inandığı yalanı"), hayatındaki diğer karakterleri ve yolunda gitmeyen şeyleri görürüz.
-
Katalizör (Catalyst - Sayfa 12): Karakterin hayatını değiştiren, onu maceraya çağıran o olay. Bir mektup, bir telefon, bir patlama, bir tanışma...
-
Tartışma (Debate - Sayfa 12-25): Katalizörden sonra karakterin tereddüt ettiği, "Bu maceraya atılmalı mıyım?" diye sorguladığı bölüm. Korkusuyla yüzleşmek istemez.
PERDE 2
-
İkinci Perdeye Geçiş (Break into Two - Sayfa 25): Tartışma biter. Karakter, bilinçli bir kararla maceraya atılır ve yeni, "alışılmadık" dünyaya adım atar. Geri dönüş yoktur.
-
B Hikayesi (B Story - Sayfa 30): Genellikle ana olay örgüsünden (A Hikayesi) farklı, daha çok karakter ilişkilerine odaklanan yan hikaye başlar. Bu, genellikle bir aşk hikayesidir veya karakterin mentorüyle, yeni bir dostuyla olan ilişkisidir. Filmin "kalbi" buradadır ve tema burada işlenir.
-
Eğlence ve Oyunlar (Fun and Games - Sayfa 30-55): Burası filmin fragmanında gördüğümüz sahnelerin olduğu yerdir. Hikayenin "vaadi" burada yerine getirilir. Karakter yeni dünyayı keşfeder, bazen başarılı olur, bazen komik duruma düşer. Aksiyon, komedi veya macera sahneleri yoğundur.
-
Orta Nokta (Midpoint - Sayfa 55): Hikayenin tam ortasında her şeyin değiştiği büyük bir olay yaşanır. Bu, "yanlış bir zafer" (karakter istediğini elde ettiğini sanır ama aslında daha büyük bir belaya bulaşmıştır) veya "büyük bir yenilgi" olabilir. Riskler (stakes) yükselir ve zaman daralır.
-
Kötüler Yaklaşır (Bad Guys Close In - Sayfa 55-75): Orta noktadaki olayın sonuçları ortaya çıkar. Karakter üzerindeki baskı artar. Karşıt güçler (kötüler) daha organize ve daha güçlü bir şekilde saldırmaya başlar. Karakterin ekibi dağılmaya başlayabilir.
-
Her Şey Kaybedildi (All Is Lost - Sayfa 75): Karakterin en dip noktası. Genellikle "yanlış zaferin" bir sonucu olarak her şeyini kaybeder. Önemli bir ölüm yaşanabilir (genellikle mentor karakteri). Umut tükenmiş gibi görünür.
-
Ruhun Karanlık Gecesi (Dark Night of the Soul - Sayfa 75-85): "Her Şey Kaybedildi" anından sonra karakterin tek başına kaldığı, dibe vurduğu ve her şeyin bittiğini düşündüğü andır. Umutsuzluk içindeyken, filmin başındaki temayı ("Tema Belirtilir" anı) ve B hikayesinden öğrendiklerini hatırlar. O "aydınlanma" anını yaşar.
PERDE 3
-
Üçüncü Perdeye Geçiş (Break into Three - Sayfa 85): Ruhun Karanlık Gecesi'nde bulduğu çözüm veya aydınlanma ile karakter, yeni bir planla ve kararlılıkla harekete geçer.
-
Final (Finale - Sayfa 85-110): Karakter, yeni planını uygulamaya koyar. Tüm ana ve yan hikayeler doruk noktasına ulaşır. Karakter, öğrendiği dersi kullanarak düşmanıyla son kez yüzleşir ve onu alt eder.
-
Kapanış Sahnesi (Final Image - Sayfa 110): Açılış Sahnesi'nin tam tersi veya "sonra" fotoğrafıdır. Karakterin ne kadar değiştiğini ve yolculuğunun onu nereye getirdiğini gösteren son bir görsel.
Eleştiriler ve Değeri
-
Eleştiriler: Bu metot, çok formülsel olduğu, yaratıcılığı kısıtladığı ve tüm filmleri birbirine benzettiği gerekçesiyle sıkça eleştirilir. Özellikle daha sanatsal veya karakter odaklı, karmaşık hikayeler için uygun olmadığı söylenir.
-
Değeri: Diğer yandan, özellikle senaryo yazmaya yeni başlayanlar için inanılmaz derecede faydalı bir yol haritasıdır. Yapı, ritim ve seyirci beklentileri gibi karmaşık konuları somut ve anlaşılır adımlara böler. Bir fikrin ticari potansiyelini ölçmek ve hikayedeki yapısal sorunları tespit etmek için de etkili bir araçtır.
Sonuç olarak, "Save the Cat!" bir kural kitabından çok, bir araç kutusu olarak görülmelidir. Amacı, hikaye anlatımının temel prensiplerini öğretmek ve yazarın elindeki malzemeyi en etkili şekilde yapılandırmasına yardımcı olmaktır.
Yazmak için neyi bekliyorsun!..